Κληρονομικό Δίκαιο

Ο χώρος του κληρονομικού δικαίου είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και δαιδαλώδεις τομείς.


Όταν κάποιος αποβιώσει, πολλά ζητήματα ανακύπτουν σχετικά με τα υπάρχοντά του (ακίνητη περιουσία, χρήματα, καταθέσεις) και οι συγγενείς που ζουν στο εξωτερικό πρέπει να διεκπεραιώσουν όλες τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες. Συνεπώς, η ανάγκη νομικής βοήθειας και διευκρίνησης της διανομής των περιουσιακών στοιχείων αλλά και των άλλων περιουσιακών δικαιωμάτων που απέκτησε ο θανών όσο ζούσε, μεταξύ των κληρονόμων, προκύπτει αναπόφευκτα. Οι ειδικές διατάξεις που ρυθμίζουν τα σχετικά θέματα (κληρονομική διαδοχή, διανομή κληρονομιάς, προθεσμίες, διαδικασίες για την αποδοχή ή αποποίηση της κληρονομιάς) προβλέπονται από τις διατάξεις της Ελληνικής Νομοθεσίας. Είμαστε εδώ για να λύσουμε όλα τα προβλήματά σας που προκύπτουν από το να είσαι συγγενείς του θανόντος και αφορούν τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν και για να αναλάβουμε για εσάς τις διαδικασίες αυτές.

Το Ελληνικό κληρονομικό δίκαιο ρυθμίζεται από τον Αστικό Κώδικα στα άρθρα 1710 μέχρι 2035. Το άτομο μπορεί να αποφασίσει όσο είναι εν ζωή τι θα συμβεί με την περιουσία του μετά τον θάνατό του: έχει τρεις επιλογές: α. μπορεί να αφήσει διαθήκη γραμμένη από τον ίδιο (ιδιόγραφη), β. μπορεί να αφήσει διαθήκη γραμμένη από τον Συμβολαιογράφο ενώπιον τριών μαρτύρων, γ. να αφήσει μία μυστική διαθήκη, που σημαίνει ότι ο διαθέτης παραδίδει την διαθήκη στον συμβολαιογράφο ο οποίος είναι υποχρεωμένος να την σφραγίσει και να την κρατήσει (χωρίς να γνωρίζει το περιεχόμενό της) μέχρι τον θάνατο του διαθέτη.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε όταν κάποιος πεθάνει, είναι να προσδιορίσουμε τα περιουσιακά του στοιχεία και να ερευνήσουμε αν υπάρχει διαθήκη. Αν υπάρχει διαθήκη, ο συμβολαιογράφος ή οποιοσδήποτε βρει την ιδιόγραφη διαθήκη του θανόντος, είναι υποχρεωμένος να ειδοποιήσει αμέσως τον δικαστήριο για την ύπαρξη διαθήκης και να υποβάλει την πρωτότυπη για δημοσίευση στο Ειρηνοδικείο της περιοχής όπου έχει την έδρα του ο συμβολαιογράφος, ώστε όποιος έχει συμφέρον από το περιεχόμενό της να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Σημειωτέον ότι αν υπάρχουν περισσότερες από μία διαθήκης, πρέπει να δημοσιευτούν όλες.

Αν ο θανών δεν άφησε διαθήκη, ή η διαθήκη του είναι άκυρη για οποιοδήποτε λόγο ή ρυθμίζει μόνο κάποια από τα περιουσιακά του στοιχεία, ο θανών θεωρείται ότι πέθανε αδιάθετος και η κληρονομική διαδοχή του ρυθμίζεται από τις διατάξεις του νόμου. Οι νόμιμοι κληρονόμοι χωρίζονται σε έξη κατηγορίες, που ονομάζονται «τάξεις», ως εξής:

  • Ως κληρονόμοι εξ αδιαθέτου στην πρώτη τάξη καλούνται ο/η σύζυγος, οι κατιόντες (τέκνα, εγγόνια) του κληρονομούμενου. Ο πλησιέστερος από αυτούς αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας.
  • Στην δεύτερη τάξη καλούνται μαζί οι γονείς του κληρονομούμενου, οι αδελφοί καθώς και τέκνα και εγγονοί αδελφών που έχουν πεθάνει πριν απ’ αυτόν.
  • Στην τρίτη τάξη καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του κληρονομούμενου και από τις κατιόντες τους τα τέκνα και οι εγγονοί.
  • Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι πρόγιαγιάδες του κληρονομούμενου.
  • Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο σύζυγος που επιζεί καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη στην κληρονομιά. Σημειωτέον ότι ο σύζυγος που επιζεί κληρονομεί με του συγγενείς της πρώτης τάξης το ¼ και με τους συγγενείς των υπόλοιπων τάξεων το ½. Επίσης, δικαιούται και όλη την κινητή περιουσία του κληρονομούμενου που χρησιμοποιούσαν και οι δύο σύζυγοι (έπιπλα, αυτοκίνητο κλπ)
  • • Αν κατά την επαγωγή της κληρονομιάς δεν υπάρχει ούτε συγγενής από εκείνους που καλούνται κατά το νόμο, ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το δημόσιο.

Το επόμενο πράγμα που πρέπει να κάνει ο κληρονόμος είναι να αποφασίσει αν θα αποδεχτεί ή αν θα αποποιηθεί την κληρονομιά. Η αποποίηση της κληρονομιάς πρέπει να γίνει μέσα σε τέσσερις (4) μήνες από την ακριβή ημερομηνία θανάτου, αλλιώς είναι άκυρη, ενώ αν είναι κάτοικος εξωτερικού η προθεσμία αυτή είναι ένα (1) έτος. Αν ο κληρονόμος αποφασίσει να αποδεχτεί την κληρονομιά, μέσα σε έξι (6) μήνες από την ακριβή ημερομηνία του θανάτου (αν δεν υπήρχε διαθήκη) ή μέσα σε έξι (6) μήνες από την ακριβή ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης (αν υπήρχε) πρέπει να υποβάλει την δήλωση φόρου κληρονομιάς, ενώ η ίδια προθεσμία είναι ένα (1) έτος αν ζει στο εξωτερικό. Αλλιώς, θα επιβληθεί πρόστιμο.

Προκειμένου να αποποιηθεί την κληρονομιά, ο κληρονόμος πρέπει να το δηλώσει στον Γραμματέα του Ειρηνοδικείου της περιοχής όπου ο θανών είχε την κατοικία του.

Προκειμένου να αποδεχτεί την κληρονομιά, ο κληρονόμος πρέπει να υποβάλει την δήλωση φόρου κληρονομιάς, να πληρώσει τον φόρο, να υπογράψει τα έγγραφα της αποδοχής κληρονομιάς και να τα υποβάλει στο αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο/Κτηματολόγιο.

Φόρος κληρονομιάς

Οι δικαιούχοι της κληρονομιαίας περιουσίας χωρίζονται σε τρεις (3) κατηγορίες.

  • Η πρώτη κατηγορία συμπεριλαμβάνει τον/την σύζυγο του θανόντος, τους κατιόντες πρώτου βαθμού (τέκνα), τους κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού (εγγόνια), τους ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (γονείς). Σχετικά με τα υιοθετημένα τέκνα, αντιμετωπίζονται ως φυσικά τέκνα.
  • Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους κατιόντες τρίτου και επόμενων βαθμών, ανιόντες δεύτερου και επόμενων βαθμών, οικειοθελώς ή δικαστικώς αναγνωρισμένα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε, κατιόντες του παιδιού που αναγνωρίστηκε οικειοθελώς ή δικαστικώς έναντι του πατέρα που αναγνώρισε το προηγούμενο ενάντια στους ανιόντες του προηγούμενου, αδέρφια, συγγενείς εκ πλαγίου τρίτου βαθμού, θετός πατέρας, θετή μητέρα, τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, παιδιά λόγω γάμου (γαμπρός, νύφη) και ανιόντες λόγω γάμου (συμπέθερος, συμπεθέρα).
  • Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, εκτός από αυτά που συμπεριλαμβάνονται στις άλλες δύο κατηγορίες και από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο.

Φορολογική κλίμακα

Πρώτη κατηγορία:

Φορολογική κλίμακα σε € Φορολογικός συντελεστής (%) Φόρος σε € Φορολογητέα περιουσία σε € Φόρος που αναλογεί €
150.000 - - 150.000 -
150.000 1 1.500 300.000 1.500
300.000 5 15.000 600.000 16.500
Υπερβάλλον 10

Δεύτερη κατηγορία:

Φορολογική κλίμακα σε € Φορολογικός συντελεστής (%) Φόρος σε € Φορολογητέα περιουσία σε € Φόρος που αναλογεί €
30.000 - - 30.000 -
70.000 5 3.500 100.000 2.500
200.000 10 20.000 300.000 23.500
Υπερβάλλον 20

Τρίτη κατηγορία:

Φορολογική κλίμακα σε € Φορολογικός συντελεστής (%) Φόρος σε € Φορολογητέα περιουσία σε € Φόρος που αναλογεί €
6.000 - - 60.000 -
66.000 20 13.200 72.000 13.200
195.000 30 58.200 267.000 71.700
Υπερβάλλον 40

Σχετικά με την φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, λαμβάνεται υπ’όψιν η αντικειμενική αξία, η οποία υπολογίζεται από την Εφορία στην Ελλάδα ανάλογα με κάποιους αντικειμενικούς παράγοντες όπως η περιοχή στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, η έκτασή του, η παλαιότητά του κλπ.

Περιπτωσιολογίες

Περιπτωσιολογία 1

Ο Α πεθαίνει στην Ελλάδα χωρίς να αφήσει διαθήκη. Οι πλησιέστεροι συγγενείς του είναι η σύζυγός του Β που επίσης ζει στην Ελλάδα και ο γιός του Γ ο οποίος ζει στο εξωτερικό. Η μοναδική περιουσία του Α είναι ένα σπίτι με αντικειμενική αξία 160.000 ευρώ. Η Β θα κληρονομήσει το ¼ και ο Γ τα ¾ αυτού του σπιτιού. Μέσα σε έξι μήνες από τον θάνατο του Α, η Β πρέπει να υποβάλει την δήλωση φόρου κληρονομιάς. Δεν θα πληρώσει φόρο γιατί η αξία της κληρονομιαίας περιουσίας είναι γι’ αυτήν 40.000 ευρώ (1/4). Ο Γ πρέπει να υποβάλει την δήλωση φόρου κληρονομιάς μέσα σε έναν χρόνο από τον θάνατο του Α, αφού ο Γ ζει στο εξωτερικό. Επίσης δεν θα πληρώσει φόρο γιατί η αξία της κληρονομιαίας περιουσίας γι’ αυτόν είναι 120.000 ευρώ (3/4).

Περιπτωσιολογία 2

Ο Α πεθαίνει στην Αμερική χωρίς να αφήσει διαθήκη. Δεν είχε οικογένεια. Οι πλησιέστεροι συγγενείς του είναι ο αδερφός του Β και η αδερφή του Γ που ζουν στην Ελλάδα. Η μοναδική περιουσία που είχε είναι ένα σπίτι με αντικειμενική αξία 60.000 ευρώ και ένα χωράφι με αντικειμενική αξία 10.000 ευρώ. Ο Β και η Γ κληρονομούν από 50% εξ αδιαιρέτου ο καθένας από τα παραπάνω ακίνητα και μέσα σε ένα χρόνο από τον θάνατο του Α (αφού ζούσε στο εξωτερικό) πρέπει να υποβάλουν την δήλωση φόρου κληρονομιάς. Το συνολικό ποσό της κληρονομιαίας περιουσίας για τον καθένα τους είναι 35.000 ευρώ. Συνεπώς, για τα πρώτα 30.000 ευρώ δεν θα καταβάλλουν φόρο, επειδή το ποσό αυτό απαλλάσσεται από το φόρο. Και για το ποσό των 5.000 ευρώ θα φορολογηθούν στο 5%.

Περιπτωσιολογία 3

Ο Α πεθαίνει στην Ελλάδα χωρίς να αφήσει διαθήκη. Οι πλησιέστεροι συγγενείς του είναι τα παιδιά του Β και Γ που ζουν στην Ελλάδα και δεν έχουν οικογένεια. Η κληρονομιαία περιουσία αποτελείται από ένα σπίτι με αντικειμενική αξία 60.000 ευρώ. συνεπώς, οι Β και Γ κληρονομούν 50% εξ αδιαιρέτου ο καθένας από αυτό το σπίτι. Όμως ο Α είχε δάνεια συνολικού ποσού 90.000 ευρώ. Επίσης, χρωστούσε στην εφορία το ποσό των 6.000 ευρώ. Από τη στιγμή που τα χρέη είναι μεγαλύτερα από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας, συνιστάται στους Β και Γ να αποποιηθούν την κληρονομιά μέσα σε ένα χρόνο από τον θάνατο του Α στο Ειρηνοδικείο της περιοχής όπου ο Α είχε την κατοικία του.